Adam

I Bibel 2011 møter me ikkje namnet Adam før i 1 Mos 4,25, det vil seia etter at menneska er drivne ut av Edens hage.

Bibelomsetjar Anders Aschim skriv om dette i Vårt Land i dag 14.11.2011. Han svarer på eit lesarbrev frå ein som hadde observert at eigennamnet Adam er sjeldare i den nye Bibelen enn i den forrige utgåva.

Anders skriv:

«Adam» er i utgangspunktet ikke et egennavn, det er det vanlige hebraiske ordet for «menneske». I løpet av Bibelens første kapitler blir det et egennavn, men når skjer det? Det er gode argumenter for at det nettopp skjer i 1 Mos 4,25. Dette er det første stedet hvor «Adam» forekommer uten den bestemte artikkelen eller andre forstavelser. For den bestemte formen ha-adam har Bibel 2011 brukt oversettelsen «mennesket». Fra 1 Mos 2,21, hvor kvinnen blir skapt, brukes «mannen».

Vårt Land, papirutgåva 14.11.2011

I tillegg til denne korte forklaringa, gjev Anders oss ei lenke til eit grundigare innlegg han har skrive om temaet på bloggen hos Oversetterforeningen.:

Hvordan oversette Adam?

Denne uken kom Bibelen i ny norsk oversettelse. I dette innlegget forteller bibeloversetter, teolog og forfatter Anders Aschim litt om en av utfordringene en bibeloversetter støter på:

Oversette? Er ikke ”Adam” et egennavn? Dette lille hebraiske ordet skaper større vanskeligheter for bibeloversetterne enn en skulle tro.

Ordet adam betyr rett og slett ”menneske”. Men fra Første Mosebok kjenner vi det også som egennavn på det første mennesket, tradisjonelt gjengitt i transkripsjon som ”Adam”. Alternativer er tenkelige.

(…)

Den hebraiske teksten inneholder forresten ordspill både på adam og isj. Ordspill er svært vanskelige å overføre til et annet språk. Det hebraiske ordet for ”åkerjord” heter adamâ og ligner på adam. Ordet for ”kvinne” heter isjâ og er avledet av isj. I 2,7 står det altså: ”Herren Gud formet ha-adam av støv fra ha-adamâ”. Og i 2,23 heter det: ”Da sa ha-adam: Nå er det bein av mine bein og kjøtt av mitt kjøtt. Hun skal kalles isjâ, for av isj er hun tatt.” Eldre nynorske bibeloversettelser har faktisk forsøkt å gjenskape det siste ordspillet: ”Ho skal kallast kjerring; for ho er teki av ein kar.”

(…)

I en del bibellesende kretser står idealet om en ”konkordant” oversettelse sterkt, en ord for ord-oversettelse der ett og samme ord i kildespråket alltid gjengis med en og samme ekvivalent i målspråket. Som alle oversettere vet, og som dette lille eksempelet viser: Det er ikke riktig så enkelt.

Det var elles ikkje bare på nynorsk ein prøvde seg med kreative ordspel i tidlegare omsetjingar. Den klassiske bokmålsomsetjinga frå 1930 omsette ordparet isj – isjâ slik: «hun skal kalles manninne, for av mannen er hun tatt»!